Cuộc trưng cầu dân ý diễn ra ngày 22 tháng 5 năm 2015 tại Ireland để thay đổi quy định về hôn nhân trong Hiến pháp đã thu hút hàng triệu cử tri, đưa đến kết quả 62% tổng số phiếu và 41/42 hạt trên toàn đất nước Ireland đồng ý với hôn nhân cùng giới. Nhiều người đã cầu hôn bạn tình của mình ngay khi kết quả này được công bố. Sau khi sửa đổi một số quy định pháp luật, họ sẽ được chính thức kết hôn trước Giáng sinh năm nay. Đó là những thông tin đầy phấn chấn mà Đại sứ Ireland chia sẻ với báo giới Việt Nam và Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE).
iSEE: Thưa ông Damien Cole, trước đây đôi khi Ireland được coi là một xã hội có phần bảo thủ, nhưng những thay đổi nào trong xã hội đã khiến Ireland đi đến quyết định hợp pháp hóa hôn nhân cùng giới theo cách “từ dưới lên” chưa từng có ở nơi nào khác như vậy?
Đại sứ Damien Cole: Tại Ireland quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong 20, 30 năm qua đòi hỏi phát triển kinh tế gắn liền với việc kiến tạo một xã hội bình đẳng hơn, công nhận tính đa dạng cũng như không loại trừ một ai. Đối với chúng tôi hiện đại hóa phải có nghĩa là quyền bình đẳng cho tất cả mọi người. Về khía cạnh hôn nhân, điều đó có nghĩa tất cả mọi người đều phải được bảo vệ về mặt pháp lý và cảm giác an toàn mà hôn nhân tạo ra như nhau. Vì vậy tôi cho rằng người dân Ireland đã suy nghĩ rất kỹ về quyết định này. Chúng tôi đã có một quyết định cho chính chúng tôi, rằng để đạt được sự khoan dung, cởi mở và công bằng thì chúng tôi cần phải làm điều này cho tất cả mọi người.
Yếu tố quan trọng dẫn đến quyết định này là sự đối thoại – người dân Ireland đã đối thoại với nhau, với bạn bè, với gia đình để cuối cùng công nhận với nhau rằng người đồng tính, song tính và chuyển giới chính là bạn bè họ và gia đình họ, trong cộng đồng của họ. Không có lý do nào để đối xử với người LGBT khác với những người khác. Đó là những cuộc đối thoại đầy sự bình đẳng – có thể có những cách nhìn khác nhau nhưng luôn luôn trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Và phải nói rằng truyền thông xã hội đã đóng một vai trò then chốt trong việc thúc đẩy và điều hành những cuộc đối thoại đó, để cuối cùng đi đến kết luận như chúng ta đã thấy.
iSEE: Báo chí quốc tế cho rằng giới trẻ Ireland đã đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong kết quả cuộc bỏ phiếu này. Ông có ý kiến thế nào về sự tham gia của các cử tri trẻ tuổi?
Đại sứ Damien Cole: Tương tự Việt Nam, Ireland có dân số trẻ. Cuộc trưng cầu dân ý ở Ireland cho thấy hoàn toàn có thể thu hút sự tham gia của người trẻ vào các quyết định quan trọng của đất nước. Đôi khi người ta cho rằng thanh niên ngày nay không quan tâm đến các vấn đề chính trị - xã hội của đất nước, nhưng cuộc trưng cầu này cho thấy điều đó không đúng. Giới trẻ Ireland quan tâm đến tương lai của đất nước, và cái tương lai mà họ mong muốn chính là một đất nước khoan dung, đa dạng và bình đẳng cho tất cả mọi người.
Đồng thời tôi cũng nhấn mạnh rằng cuộc trưng cầu dân ý này thu hút rất đông đảo dân chúng tham gia, từ mọi bộ phận và thành phần của xã hội, từ mọi lứa tuổi, từ thành thị cho đến nông thôn. Vì vậy nó là một cuộc bỏ phiếu phản ánh cách nhìn chung của xã hội Ireland. Người dân Ireland thực sự đang rất tự hào về kết quả này.
iSEE: Việt Nam cũng đang đi trên con đường phát triển và thay đổi. Nhận thức về quyền của người đồng tính, song tính và chuyển giới đã được nâng lên nhiều trong thời gian qua, nhưng tương lai về hôn nhân cùng giới dường như vẫn chưa thực sự đến gần. Ông có lời khuyến nghị nào với người dân và chính phủ Việt Nam từ kinh nghiệm của Ireland không?
Đại sứ Damien Cole: Bài học lớn mà chúng tôi học được qua quá trình này là sự tham gia thảo luận của đông đảo người dân tất cả các nhóm xã hội, người trẻ, người già… phải làm sao để mọi người đều tham gia, đều được lắng nghe và tôn trọng. Những người đồng tính, song tính và chuyển giới cần chia sẻ nhiều hơn những câu chuyện của cá nhân họ, của gia đình họ. Những hậu quả của phân biệt đối xử cần phải được kể ra. Những câu chuyện cá nhân ấy sẽ khiến tất cả mọi người quan tâm và tạo nên những cuộc thảo luận xã hội.
Từ kinh nghiệm của Ireland, tôi khẳng định rằng thay đổi là có thể. Một xã hội cởi mở, khoan dung, bình đẳng và không loại trừ ai là có thể, và cần phải được tạo ra. Chúng tôi xin có lời ca ngợi chính phủ và nhân dân Việt Nam đã mở ra những cuộc thảo luận về vấn đề hôn nhân cùng giới, và mong đợi cuộc thảo luận đó sẽ được tiếp tục ngày càng cởi mở và thu hút nhiều sự tham gia hơn.
iSEE: Xin cảm ơn những chia sẻ của ông, cũng như sự ủng hộ của Ireland với quá trình phát triển của Việt Nam. Xin chúc mừng người dân Ireland đã đạt một thành tựu lớn trên con đường đến tương lai.